اهداف پشت پرده ترکیه از تاسیس کنسولگری در کرکوک
ترکیه به تازگی سخن از بازگشایی کنسولگری در کرکوک را به میان آورده که هرچند در نگاه اول منادی افزایش تبادلات آن با مردم این ناحیه است، اما به نظر می رسد اهداف بلند مدت خطیری را ورای این تصمیم در سر دارد.
به گزارش راهبرد معاصر؛ کرکوک، مرکز استان تمیم عراق، از مهم ترین شهرهای این کشور است. در اهمیت کرکوک همین بس که این شهر از سوی جلال طالبانی "قدس کردستان" خوانده شده بود و اگر قرار باشد کشور مستقل کرد از عراق تجزیه شود، اربیل ناچار است که کنترل کرکوک را در اختیار داشته باشد. بدون نفت کرکوک، کشور کردستان، اوضاعی بهتر از سومالی نخواهد داشت. از همین روست که کردها، همواره داعیه کردی بودن این ناحیه را داشته اند؛ ادعایی که بغداد قویا آن را رد می کند.
بعد از برگزاری رفراندوم جدایی اقلیم در 2017، تنها پس گرفتن 20% از مناطق مورد مناقشه که کرکوک هدف اصلی آن بود، برای ناکام گذاشتن کل پروژه جدایی و کنارگیری مسعود بارزانی کفایت می کرد. به عبارت صریح تر، کلید ناکام گذاشتن تجزیه کردستان در کل منطقه، آزاد کردن کرکوک بود.
کرکوک؛ منطقه ای ترکمن نشین
نکته بسیار مهم این است که کردهای جدایی طلب، تنها مدعیان
کرکوک نیستند. ترکمن ها نیز قومیت دیگری هستند که ادعای مالکیت کرکوک را دارند. در
تحلیل مسائل عراق همواره نقش ترکمن ها کمتر از آن چه که هست دیده می شود. جمعیت
این گروه قومیتی در عراق از 3 میلیون تا 500 هزار تن تخمین زده می شود؛ فارغ از
این که کدام آمار درست است، نکته مهم، قطعی بودن جایگاه ترکمن ها، به عنوان سومین
قومیت عراقی (پس از عرب و کرد) است. در گزارش اندیشکده رند در سال 2016 آمده : «در
آخرین سرشماری رسمی انجام شده در عراق که سال 1950 انجام شد، اکثریت جمعیت کرکوک
را ترکمن ها تشکیل می دادند و در این دوره هم، علی رغم هجوم بسیاری از کردها به
این منطقه، تحلیل انتخابات ها نشان از این دارد که هرچند کردها در اکثریت قرار
گرفته اند اما این اکثریت با اکثریت غالب فاصله دار». پس کرکوک، این ناحیه فوق
استراتژیک عراق، یک منطقه ترکمن نشین است.
ترکیه و ترکمن های عراق
ترکمن های عراق بیشترین قرابت نژادی با ترکیه را دارند. برخی بر این باورند که اصولا ترکمن های عراق، نسل سربازان عثمانی هستند. با توجه به ترکمن نشین بودن کرکوک، آنکارا اهرم نفوذ موثری در عراق پیدا کرده است. اردوغان تلاش دارد با بسیج کردن تمامی ترکمن ها در کرکوک به حمایت از ترکیه، معادلات در بغداد را به سود خود پیش ببرد. هرچند 40% از ترکمن های عراق را شیعیان تشکیل می دهند، با این حال، ترکیه تلاشی منسجم و مداوم به خرج داده تا ترکمن ها را زیر پرچم خود متحد نماید.
گام های ترکیه برای تصاحب کرکوک توسط ترکمن ها
آنکارا برای آن که معادلات کرکوک را به نفع خود هدایت کند،
اقدامات زیادی را برای گسترش محبوبیت خود در میان ترکمن ها انجام داده است. به
عنوان مثال، هر ساله تعدادی از معلمین ترکمن در ترکیه دوره آموزشی طی می کنند که
مسلما در نسل های آینده ترکمن ها اثر خواهد گذاشت. در سال 2009، تعداد این معلمین
30 نفر بوده است. یا تنها در یک محموله غذایی به مردن عراق در سال 2011، وعده های
غذایی خود را میان 135 خانواده ترکمن توزیع کرد.
اما مهم تر از این اقدامات، تشکیل بازوی سیاسی ترکمن ها و
هدایت آن از سوی ترکیه بوده است. "جبهه الترکمانیه"، از
بدو تأسیس به شدت تحت نفوذ آنکارا قرار داشت. شاهد ادعای دخالت ترکیه در این حزب
این است که در 1996، پایه گذار آن، "مظفر ارسلان" در اعتراض به مداخلات
آنکارا در امور جبهه الترکمانیه، استعفا داد.
حتی پرچم این حزب که اکنون به سازمانی چند بعدی تبدیل شده
هم بسیار شبیه پرچم ترکیه است. حزب مذکور از
سال 2004، شبکه ترکمانلی را برای نفوذ بر افکار ترکمن های عراق راه اندازی کرد که به
دلیل نفوذ ترکیه، بیشتر برنامه هایش به زبان ترکی استانبولی پخش می شود حال آن که
اکثریت ترکمن های عراق، به ترکی آذری سخن می گویند. اکنون شاخه نظامی
مخصوص به جبهه الترکمانیه هم وجود دارد.
حالا به تازگی، ترکیه گام جدیدی برای نفوذ بر ترکمن ها و سپس کرکوک برداشته است. بازگشایی کنسولگری در کرکوک!
کنسولگری ها عمدتا در شهرهای مهمی بنا می شوند که شهروندان آن کشور، به آن ناحیه رفت و آمد دارند. تا پیش از این، کنسولگری های ترکیه در اربیل، موصل و بصره دایر بوده! حال باید پرسید چه ارتباطاتی در کرکوک افزایش یافته که ترکیه اقدام به بازگشایی کنسولگری در این شهر کرده است؟ آیا براستی این تعداد شهروند ترک در عراق وجود دارد که نیاز به تاسیس حداقل 5 کنسولگری به ویژه در کرکوک احساس شود؟
نتیجه گیری
ترکیه، همواره کوشیده از ترکمن های عراق برای فتح کرکوک استفاده نماید تا نقش آفرینی خود در عراق را بالا ببرد. در آخرین گام، مسئولین ترک، کنسولگری خود در کرکوک را دایر کرده اند. این کنسولگری، سوالات بسیاری را به ذهن متبادر می سازد. مگر چه تعداد شهروند ترک به کرکوک رفت و آمد دارند که نیاز به احداث کنسولگری احساس شده است؟ یا این که قصد از تاسیس کنسولگری، امری ورای رسیدگی به امور کنسولی شهروندان ترکیه است؟
بنظر می رسد ترکیه با تاسیس کنسولگری در کرکوک قصد دارد مرکزی برای جاسوسی در این ناحیه و یارگیری و هدایت سیاسی ترکمن ها داشته باشد. در واقع، کنسولگری ترکیه در کرکوک قرار است مرکز نفوذ و هدایت سومین قومیت عراق باشد.